06 jun Inclusie: “Het hoeft niet perfect te zijn om te beginnen”
De komende jaren zetten we in onze regio stappen naar steeds inclusiever onderwijs. Dat is ook de kern van ons nieuwe ondersteuningsplan. Dat doen we niet alleen omdat onze wettelijke opdracht is, maar ook omdat we het ieder kind gunnen. Maar inclusief onderwijs realiseer je niet van vandaag op morgen. Wel kunnen we elke dag met elkaar bewust zijn en kleine stapjes zetten.
Vorig jaar organiseerden we een themabijeenkomst over inclusief onderwijs. Daarin stonden we onder andere stil bij de inclusieladders van Sardes. De uitkomsten namen we mee bij het schrijven van ons ondersteuningsplan. Ook interviewden we toen oud-collega Lisanne over het thema en vertelde zij over de inspiratiegroep inclusie die gestart is. Deze inspiratiegroep komt nog steeds geregeld bij elkaar en bespreekt dan actualiteiten, om van en met elkaar te leren.
Inspiratie halen buiten Nederland
In mei 2023 gingen collega’s Jeroen en Desirée op werkbezoek bij scholen in Lissabon, samen met 13 vertegenwoordigers van 7 andere samenwerkingsverbanden (de landelijke inspiratie-/voorloperregio’s), een vertegenwoordiger van het Ministerie van OCW en twee medewerkers van het Ondersteuningsprogramma Naar inclusiever onderwijs. Portugal is al jaren bezig om inclusiever onderwijs te realiseren en het doel was om inspiratie op te halen waar we hier van kunnen leren. Een formeel verslag met alle bevindingen en inzichten volgt op een later moment, maar Jeroen en Desirée blikken alvast terug en delen wat hen opviel.
Elke school inclusief
“In Portugal zijn alle scholen inclusief”, vertelt Desirée. “De situatie is daar wel anders dan hier: de overheid draagt de visie op inclusie al vele jaren nadrukkelijk uit en er zijn zelfs specifieke wetten voor inclusie en burgerschap. Scholen voor speciaal onderwijs zijn er bijna niet meer en alles is erop gericht dat iedereen mee kan doen. De waarden vrijheid, waardigheid, solidariteit en gelijkheid worden breed gedragen. Samen met de visie zijn deze waarden een belangrijke basis om de stap naar inclusief onderwijs te zetten.”
Tools voor scholen en professionals
Meer dan 99% van de leerlingen bezoekt nu een reguliere school in de wijk. Daar zijn geen speciale klassen: alle kinderen zitten bij elkaar. Hoe is die overgang gegaan? Jeroen: “Toen het speciaal onderwijs werd opgeheven behielden medewerkers hun baan, maar dan op een reguliere school of bij een expertisecentrum. Zij ondersteunen daar op leerling-, leerkracht- of teamniveau. Ook kregen de scholen tools: elke school heeft een multidisciplinair team, er wordt veel geïnvesteerd in (na)scholing en professionalisering – alle leerkrachten hebben zelfs een master – en coöperatieve werkvormen worden veel gebruikt. Veel onderwijskundige zaken, ook van het curriculum, zijn centraal geregeld, maar wel met veel autonomie voor de scholen.”
Anders dan hier
Desirée: “Wat een groot verschil is met Nederland is dat alle leerkrachten fulltime werken en een staatsaanstelling hebben: zij zijn dus in dienst bij de overheid en kunnen in scholen door het hele land aangesteld worden. Zij worden bovendien allemaal opgeleid om kinderen van 3 tot en met 18 jaar les te kunnen geven.” Jeroen: “Jeugdzorg valt ook onder de overheid en dezelfde wetgeving; dat zorgt voor korte lijnen en zorg in de scholen van bijvoorbeeld schoolpsychologen. En er wordt ingezet op een holistische benadering. In Portugal gaat inclusie verder dan alleen kijken naar mogelijkheden en beperkingen. Ook zaken als je geloofsovertuiging en gender moeten geen rol spelen om erbij te horen.”
De lerende cultuur is in Portugal volop aanwezig: zowel bij leerkrachten en professionals, binnen scholen, in clusters van scholen en bij het Ministerie van Onderwijs. En hoewel verwacht was dat resultaten omlaag zouden gaan, blijkt het tegendeel waar: de kwaliteit van het onderwijs gaat ieder jaar omhoog!
Inspiratie top 3
Wat is Jeroen en Desirée het meest opgevallen en wat kunnen we daarvan leren hier in Nederland? Hun top 3:
- Inclusie is niet afhankelijk van geld. Het start met een gedeelde visie en waarden. In Portugal is er nu beter onderwijs met dezelfde financiële middelen.
- “Het hoeft niet perfect te zijn om te beginnen.” Blijf niet eindeloos praten of voorbereiden, maar ga gewoon doen.
- De voortdurende professionalisering en levenslang leren van leerkrachten en andere onderwijscollega’s is cruciaal. Niet alleen via scholing, maar vooral ‘on the job’ en door uit te wisselen met elkaar.
Wordt vervolgd…
Zodra de terugblik van Naar inclusiever onderwijs gereed is zullen we deze delen. Daarin lees je nog veel meer inspiratie, bevindingen en kritische noten (want die zijn er ook).
Heb je zelf een inspirerend voorbeeld van hoe jouw school of bestuur met kleine stapjes toewerkt naar meer inclusie? Dan horen we graag jouw verhaal! Stuur een mailtje met korte toelichting naar info@swvpo3006.nl.
